Kazakistan – Özbekistan İlişkilerinde Yeni Bir Dönem Başlıyor
Prof. Dr. Abdulvahap Kara
6-7 Eylül 2012 tarihinde Kazakistan’a resmi ziyarette bulunan Özbekistan
Cumhurbaşkanı İslam Kerimov Kazak meslektaşı Nazarbayev’e daha sık görüşmeleri
gerektiğini söyledi. Kazakistan Devlet Haber Ajansı KazAqparat’ın bildirdiğine
göre, Nazarbayev ile Astana’da yaptığı görüşmede Kerimov “Özbek halkı olarak
bizler halklarımızın asırlar ötesinden gelen ve birbirine sıkıca bağlayan
tarihi geleneksel dostluğa temellenen iyi komşuluk ilişkilerine, ortak
köklerimize, değerlerimize ve çıkarlarımıza büyük önem vermekteyiz” ifadesinde
bulundu.
Kerimov’un düşüncesine göre, iki kardeş halkın bu ortak kökleri
derinlemesine anlaması Kazakistan ve Özbekistan’ın iki taraflı işbirliğine
sağlam zemin hazırlayacaktır. Görüşmede Kerimov ayrıca hükümetler arasında
ortaya çıkacak meseleleri anında çözebilmek için sık sık görüşmelerde
bulunmanın yararlı olacağını belirterek “Şayet genel olarak Orta Asya ve
çevresindeki şartların hızlı bir şekilde değişebildiğini göz önünde
bulundurursak, bu görüşmelere iki misli daha fazla ihtiyaç olduğu
anlaşılacaktır” şeklinde konuştu.
Kazakistan Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev de görüşmeden sonra yaptığı
konuşmada ülkesinin Özbekistan’ı kardeş ve Orta Asya’daki stratejik ortağı
olarak göreceğini ifade etti. Nazarbayev Kerimov’un bu ziyaretinin iki ülke
arasında bundan sonraki ilişkileri ve dostluk münasebetleri daha ileri
aşamalara taşıyacağı konusundaki ümitlerini dile getirdi.
7 Eylül 2012 tarihinde Astana’da “Ak Orda” Kazakistan Cumhurbaşkanlığı
Köşkünde gerçekleşen görüşmeden sonra basına bilgi veren Nazarbayev “Dün görüşmelere
başladık. Bugün Özbek heyetinin üyeleri ve bakanları Kazak meslektaşlarıyla
görüşmelerde bulunarak, birçok meseleleri çözüme kavuşturdular” dedi. Özbek
halkını 1 Eylül Bağımsızlık Günü dolayısıyla da kutlayan Nazarbayev “Biz
Özbekistan’ı kardeş ülke, dost komşu ve Orta Asya’daki stratejik ortağımız
olarak görüyoruz. Kazakistan sizlerle en yoğun ilişkileri devam ettirme
konusunda kararlıdır” dedi.
Bilindiği gibi Kazakistan ile Özbekistan arasındaki ilk diplomatik
ilişkiler 23 Kasım 1992’de tesis edilmişti. Egemen Kazakistan gazetesinin
verdiği bilgilere göre, Aradan geçen 20 yıl zarfında iki ülke 15
devletlerarası, 59 hükümetlerarası ve 29 kurumlararası anlaşmalara imza attı.
Ancak ilişkiler istikrarlı olmadı. Yapılan anlaşmalardan 9’u feshedildi, 13’ü
ise hayata geçirilmedi. Özbekistan Cumhurbaşkanı Kerimov bundan önceki en son
ziyaretini dört sene önce 22-23 Nisan 2008’de, Kazakistan Cumhurbaşkanı
Nursultan Nazarbayev ise en son olarak iki sene önce 16-17 Mart 2010’da
gerçekleştirmişti.
Aynı gazetenin verdiği bilgilere göre, iki ülke arasındaki ticaret hacmi
2012 senesinin ilk altı ayında 925,6 milyon dolara ulaştı. Bu rakam, geçen sene
aynı dönem ile karşılaştırıldığında % 8,1 oranında bir artışı göstermektedir.
Bu rakamlar Kazakistan açısından 605,5 milyon dolar ihracat ve % 22 artış ve
320,1 milyon dolar ithalat ve % 11 azalmayı ifade etmektedir.
Kazakistan İhracatı (Milyon Dolar)
|
Kazakistan İthalatı (Milyon Dolar)
|
||
Ham petrol
|
148,2 (% 24,5)
|
Doğal gaz
|
114,4 (%35,7)
|
Un
|
139,8 (% 23,1)
|
Makine Aksamı
|
23,5 (%7,4)
|
Çinko filizi
|
54 (% 8,9)
|
||
Buğday
|
47,4 (%7,8)
|
||
Elektrik Enerjisi
|
24,8 (4,1)
|
İki ülke arasındaki geçen sene 1,95 milyar dolar olarak gerçekleşen ticaret
hacminde Kazakistan 1,178 milyar dolarlık mal ve hizmet satmış ve 770 milyon
dolarlık alım yapmıştı. Günümüzde Özbekistan’da Kazak sermayesine sahip 178
ortak şirket ve Kazakistan’da Özbek sermayesine sahip 1841 ortak şirket
faaliyet göstermektedir.
Kazakistan Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev görüşmelerden sonra yaptığı
konuşmada Büyük İpek Yolu üzerinde bulunan kökleri ve kaderleri ortak kardeş
Özbek konuklarını dostça ve samimi bir kalple karşılamaktan çok büyük bir
mutluluk duymakta olduğuna vurgu yaptı ve şunları söyledi: “Günümüzde
Özbekistan bizim için bölgedeki en önemli ekonomik ve politik ortağımızdır. Biz
iki taraflı işbirliğinin daha hızlı bir şekilde gelişmesini istiyoruz.
Bağımsızlık yıllarında ülkelerimiz arasında geniş çaplı anlaşma ve hukuki bir
temel oluştu. Bugün biz imzalanan anlaşmaların hayata geçirilme sürecinin
dikkatlice takip edilmesi konusunda görüş birliğine vardık. Bu şekilde biz
görülen eksiklikleri giderme ve ortaya çıkacak olan ihtiyaçları ekleme imkanı
bulacağız. Biz Kazakistan ve Özbekistan arasındaki ilişkilerin gelişim sürecini
inceleyerek bu sürecin olabildiğince açık ve güvenilir bir şekilde ileriye
götürülmesinin gerekliliği konusunda anlaştık. Görüşmeler esnasında biz ortak
çıkarlarımızla ilgili uluslararası ve bölgesel meselelerde fikir alışverişinde
bulunduk. İki ülke arasındaki ticaret hacmi geçen sene yüzde 40 artış
göstermişti. Bu senenin ilk yarısında ise % 10 artışla 1 milyar dolara
yaklaştı. Bizim 2015-2016 yılları arasında bu rakamı iki misli artırma
potansiyelimiz mevcuttur. Yatırım, tarım, ulaşım ve haberleşme ve kültür gibi
alanlardaki işbirliğinin imkanları da çok büyüktür. Görüşmelerde ele alınan
önemli konulardan ikisi Orta Asya bölgesindeki su ve enerji kaynaklarını
ortaklaşa kullanma konusunda işbirliği ve Aral Gölü’nü kurtarma işinde aktif
çalışma oldu. Ayrıca sınırlar ötesinden gelen nehirlerin çıkış noktasında
bulunan kardeş Tacikistan ve Kırgızistan ülkelerinin yöneticilerine özel olarak
mektup yazarak, bu nehirlerin suyundan faydalanan Kazakistan, Özbekistan ve
Türkmenistan halklarının da su kullanma ihtiyacını göz önünde bulundurmalarının
gerekliliğini ifade edecek olduk. Bu konunun hep birlikte, hepimize faydalı ve
çıkarlarımıza uygun olarak uzlaşmayla çözüleceği konusunda ümitliyiz. Aral
Gölü’nü kurtarma konusunun da bu şekilde çözüleceğine inanıyoruz.”
Sonuç olarak Özbekistan Cumhurbaşkanı İslam Kerimov’un 6-7 Eylül 2012
tarihinde Astana’ya yaptığı bu ziyaretin iki kardeş ülkenin ilişkilerinde bir
dönüm noktası olacağına inanıyoruz. Orta Asya’nın iki önemli ülkesi arasındaki
gelişen bu dostluk ilişkileri hem bölgedeki ve hem de Türk dünyasındaki
işbirliği sürecine de olumlu bir ivme kazandıracaktır.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder